حضور ۲۵ ساله گروه تروریستی طالبان در افغانستان

نگاهی به ظهور، سقوط و تجدید حیات این گروه؛ طالبان با ایالات متحده امریکا توافق‌نامه صلح امضا کرده‌اند.احتمال این می‌رود که آن‌ها راه را برای پایان دادن به درگیری ۱۸ ساله و بازگشت‌شان به قدرت باز کنند. اما چطور این گروه به یکی از تاثیر‌گذارترین بازی‌گران سیاسی در این کشور جنگ‌زده تبدیل شد؟...

پایان اشغال ده ساله اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان در سال ۱۹۸۹ میلادی منجر به درگیری بین گروه‌های متجاوز شد که به طور مجموعی به نام مجاهدین شناخته می‌شوند.

جنگ داخلی ۱۹۹۲ کشور را به یک درگیری فاجعه‌آمیز سوق داد. به دلیل بی‌ثباتی سیاسی، آن وقت حکومت وجود نداشت و در بخش زیربنای پیش‌رفتی صورت نگرفت.

در این فضا، طالبان به فکر ایجاد دولت اسلامی تحت «اصول اسلامی» افتادند.

نام طالبان که معنای تحت‌اللفظی آن «شاگردان» است، به شاگردانی نسبت دارد که در مدرسه‌ها (مراکز آموزش اسلامی) واقع در شرق و جنوب افغانستان آموزش می‌بینند. باشنده‌گان این نواحی اکثراً از گروه قومی پشتون می‌باشند.

در ماه سپتامبر ۱۹۹۴ میلادی که مصادف به سنبله ۱۳۷۳ ه.ش می‌باشد، ملا عمر این گروه را در شهر قندهار واقع در جنوب افغانستان با پنجاه عضو ایجاد کرد. او یکی از مجاهدینی بود که علیه اتحادیه جماهیر شوروی جنگیده بود.

پس از پایان عملیات بازداشت، خود آموزش را در مدرسه‌ای به نام سنگ حصار واقع در میوند که به طرف شمال‌غربی قندهار موقعیت دارد، آغاز کرد.

بعد از سرنگونی رژیم کمونیستی، تقاضای سیستم مبتنی بر ارزش‌های اسلامی کرد. بالاخره حرکتی که با پنجاه نفر آغاز شده بود، در مدت چند ماه پانزده هزار عضو پیدا کرد. شاگردانی که در هنگام جنگ آواره شده بودند، تعداد زیاد‌شان به وی پیوستند.

گفته می‌شود پاکستان از این سازمان حمایت کرده و به طور فراوان از این شاگردان میزبانی کرده است.

تصرف دولت توسط طالبان

در یک حمله غافل‌گیرانه، طالبان در ۳ اکتوبر ۱۹۹۴ مرکز ولایت قندهار را به تصرف خود در‌آوردند. در سال ۱۹۹۵ آن‌ها ۱۲ ولایت افغانستان را قبل از محاصره کابل زیر کنترل خود در‌آوردند. نخستین تلاش برای تصرف پایتخت توسط نیروهای دولت موقت به رهبری احمد‌شاه مسعود، وزیر دفاع آن زمان، دفع شد.

 

طالبان که شکست سنگینی را متحمل شده بودند، سال بعد نیرو جمع کردند.

 

در ۲۶ سپتامبر ۱۹۹۶، مسعود و نیرو‌هایش شهر را به مقصد کوه‌های هندوکش ترک کردند تا در مقابل حمله طالبان سازمان‌دهی مجدد کنند.

 

روز بعد طالبان وارد کابل شدند و به دولت موقت پایان دادند. طالبان امارت اسلامی اففانستان را اعلام کردند. در سال ۱۹۹۸ این گروه ۹۰ درصد خاک افغانستان را تحت کنترل داشتند. کشور محاط به خشکه در این زمان به طور جدی جنگ‌زده شده بود و به نبود آب و برق مواجه بود. زیر‌بناهای ارتباطی و راه‌های ارتباطی وجود نداشت. مردم حتا نیازهای اساسی چون لباس، غذا و ادویه‌شان را برآورده نمی‌توانستند.

 

جنگ داخلی باعث فروپاشی ساختار اجتماعی آن زمان شده بود و مردم بیش‌تر به فامیل و قوم‌شان وابسته بودند.

 

به طور تقریبی یک میلیون غیرنظامی کشته شدند، صد هزار زن بیوه و چند صد طفل هم یتیم شده بودند.

به دلیل مشکلات در دسترسی به مراقبت‌های صحی، میزان مرگ‌و‌میر شیرخواران به بیست‌و‌پنج درصد رسید که در آن زمان بالاترین درصدی مرگ‌و‌میر در جهان بود.

مردم افغانستان به شدت به کمک‌های بشر‌دوستانه نیاز داشتند.

بدین صورت، با تصرف اماکن دولتی اداره طالبان از حکومت سخت‌گیرانه اسلامی پیروی کردند و نسبت به خیریه‌های خارجی به شدت مشکوک بودند.

در تابستان ۱۹۹۸، این گروه اعلام داشت که تمام نهاد‌های غیر‌انتفاعی خارجی دفاتر‌شان را ببندند و به فعالیت‌شان پایان دهند.

همکاری و مبارزه با تروریسم

رژیم طالبان (۲۰۰۱-۱۹۹۶) به طور دیپلماتیک از طرف پاکستان، عربستان سعودی و امارات متحده عربی به رسمیت شناخته شده بود. در این زمان این گروه به یک بیلیونر عربستانی به نام اسامه بن لادن سرپناه داده بود. اسامه بن لادن بعضی از مجاهدینی را که در سال ۱۹۸۰ علیه شوروی جنگیده بودند، سازمان‌دهی کرده بود.

به عنوان رییس القاعده، بن لادن اقدامات تروریستی بین‌المللی را برنامه‌ریزی و اداره می‌کرد و در عین حال طالبان را نیز حمایت مالی می‌کرد. ملیشه‌هایی که با او در ارتباط بودند، در صف طالبان می‌جنگیدند. این ملیشه‌ها در حمله‌هایی که بالای غیرنظامیان و حکومت صورت می‌گرفت، شرکت می‌کردند.

در دسامبر ۲۰۰۰، شورای امنیت سازمان ملل متحد با حکم شماره ۱۳۳۳ رژیم طالبان را تحریم کرد. به دلیل این‌که طالبان اجازه می‌دادند مناطق کنترل شده آن‌ها در افغانستان به عنوان پایگاه‌هایی برای آموزش تروریست‌های خارجی استفاده شود و کمک به بن لادن از جمله دلایل دیگر این تحریم بود.

 

۱۱/ ۹ و حمله امریکا

در سپتامبر ۲۰۰۱، به عنوان بخشی از «عملیات آزادی پایدار»، ایالات متحده چند هفته بعد از حملات سپتامبر در سال ۲۰۰۱ به افغانستان هجوم آورد. ائتلاف ناتو به رهبری ایالات متحده امریکا و با حمایت بخشی از افغان‌ها کنترل ولایت‌های بزرگ کشور را یکی یکی به دست گرفت.

 

طالبان در ۱۳ اکتوبر از کابل عقب‌نشینی کردند و سپس در اوایل ماه دسامبر از کندهار که به عنوان قلعه آن گروه در نظر گرفته شده بود، عقب‌نشینی نمودند. در نتیجه رهبران طالبان و القاعده مجبور به فرار از کشور شدند.

 

پس از سرنگونی دولت طالبان، در کنفرانس بین‌المللی افغانستان در بن آلمان، رهبران افغانستان حامد کرزی را به عنوان رییس دولت موقت افغانستان انتخاب کردند تا بعداً به عنوان رییس جمهور انتخاب شود.

 

ظهور مجدد طالبان

به تعقیب تهاجم امریکا، طالبان تحت رهبری ملا عمر، گروه‌های جنگی چریکی را علیه ایالات متحده، قوای آیساف به رهبری ناتو و دولت افغانستان ترتیب داده و جنگ چریکی‌شان را آغاز کردند.

با کمین و حملات چریکی در مناطق روستایی و بمب‌گذاران انتحاری در شهرها، طالبان به در کنترل آوردن برخی از مناطق از سال ۲۰۰۶ به بعد آغاز کردند.

قوای ائتلاف بین‌المللی در حالی که طالبان به قدرت‌شان افزوده می‌شد، تعداد سربازان‌شان را در افغانستان افزایش دادند. در میان سال‌های ۲۰۰۹ الی ۲۰۱۱ فرمان‌دهی آیساف ۱۴۰،۰۰۰ سرباز داشت که ۱۰۰،۰۰۰ نفر آن‌ها از ایالات متحده بودند.

در سال ۲۰۱۲، امریکا اعلام کرد که به عملیاتش در افغانستان در دسامبر ۲۰۱۴ خاتمه می‌دهد و به بیرون کردن سربازانش از کشور شروع کرد‌.

در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۴، ناتو رسماً عملیات نیروهای آیساف (نیروهای همکار امنیت بین‌المللی) را پایان داد و تمام مسوولیت‌های امنیتی را به حکومت افغانستان واگذار کرد. در همان روز اعلام شد که مأموریت پشتی‌بانی قاطع به رهبری ناتو برای ادامه «عملیات برای پایداری آزادی» شروع شده است.

نیروهای تحت کنترل دولت مرکزی نتوانستند کشور را امن نگه دارند و نقشه عقب‌نشینی ناتو نیز با شکست مواجه شد. در این میان حملات طالبان ادامه داشت.

 

مذاکرات صلح

برای اولین بار در دولت رییس جمهور بارک اوباما، ابتکار عمل برای انجام مذاکرات بین طالبان و دولت افغانستان آغاز شد. تلاش‌ها در سال‌های ۲۰۱۱، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ با شکست مواجه شد.

 

در سال ۲۰۱۵، تلاش‌ها برای مذکرات صلح با هم‌آهنگی با چین و پاکستان نیز نتیجه نداد. این امر در درجه اول به این علت بود که خبر درگذشت ملا عمر، رهبر طالبان، برای عموم فاش شد.

گفته می‌شود ملا عمر در سال ۲۰۱۳ بر‌اثر بیماری سل در یکی از شفاخانه‌ها در کراچی درگذشته است.

مذاکرات پس از انتخاب دونالد ترمپ در سال ۲۰۱۷ به عنوان رییس جمهور، دوباره در برنامه کار قرار گرفت.

در اوایل سال ۲۰۱۸ رییس جمهور اشرف غنی اعلام کرد که دولت برای مذاکره بدون قید‌و‌شرط با طالبان آماده است. او هم‌چنان وعده سپرد که طالبان را به عنوان یک حزب سیاسی مشروع بشناسد و زندانیان آن گروه را آزاد کند.

طالبان گفتند طرف مذاکره آن‌ها نه حکومت افغانستان، بلکه ایالات متحده است و پیشنهاد برای مذاکره را رد کردند.

در ۲۵ فبروری ۲۰۱۹، نماینده‌گان ایالات متحده و طالبان برای اولین‌بار در دوحه‌ی قطر برای مذاکرات صلح دیدار کردند.

در ۱۲ آگست ۲۰۱۹، بعد از تکمیل شدن هشت دور مذاکره میان طالبان و ایالات متحده، اعلام شد که هر دو طرف نزدیک به یک معامله هستند.

زلمی خلیل‌زاد، فرستاده ویژه ترمپ (رییس جمهور امریکا) برای افغانستان، در سپتامبر سال گذشته اعلام کرد که دو طرف به توافق رسیده‌اند و منتظر تصویب ترامپ هستند.

 

اما به تعقیب یک حمله تروریستی در کابل در جریان همان روز‌ها، که در نتیجه آن یک سرباز ایالات متحده جانش را از دست داد، ترمپ گفت‌وگو‌ها را لغو کرد.

 

مذاکرات میان ایالات متحده و طالبان در دسامبر ۲۰۱۹ دوباره آغاز شد که با تصمیم یک آتش‌بس فعال در زمینه «کاهش خشونت‌ها» به پایان رسید.

 

به تعقیب پروسه هفت روزه آتش‌بس که در ۲۲ فبروری ۲۰۲۰ شروع می‌شد، توافق صلح در روز شنبه، ۲۹ فبروری ۲۰۲۰، امضا شد.

منبع: ANADOLU AGENCY

نویسنده: Firdives Bulut

برگردان: مظاهر اکبری-۸صبح