زندگی نامه سید محمد سرور واعظ بهسودی

سید محمد سرور واعظ بهسودی حسینی، مشهور به واعظ بهسودی از علمای افغانستان. وی در سال۱۲۹۵ش در کجاب بهسود به دنیا آمد...

 

سید محمد سرور واعظ بهسودی

زاد روز        ۱۲۹۵ شمسی

استاد: میر علی احمد حجت کابلی • آیت الله خویی• آیت الله حکیم

سید محمد سرور واعظ بهسودی حسینی، مشهور به واعظ بهسودی از علمای افغانستان. وی در سال۱۲۹۵ش در کجاب بهسود به دنیا آمد و پس از اتمام تحصیلات مقدماتی، عازم نجف گردید. سپس بعد از چندین سال شرکت در درس خارج سید محسن طباطبائی حکیم و سید ابوالقاسم خویی موفق به دریافت اجازه نامهٔ اجتهاد از حکیم گردید و به دستور وی، به افغانستان بازگشت و به فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی پرداخت. کتاب مصباح الاصول وی -که تقریرات درس استادش خویی است- یکی از مهم‌ترین منابع اصولی در سطح عالی و دروس خارج حوزه‌های علمیه شیعه به‌شمار می‌آید. وی در ۱۳۵۷ شمسی به دستور نور محمد ترکی رئیس‌جمهور دولت کمونیستی افغانستان، به زندان افکنده شد، و از آن زمان تاکنون از سرنوشت وی خبری در دست نیست.

 

ولادت و دوران کودکی

 

سید محمد سرور واعظ در ۱۲۹۵ شمسی در روستای کجاب از نواحی حصه دوم ولسوالی بهسود -از توابع ولایت وردک- به دنیا آمد. پدرش سیدحسن‌رضا بود. به دلیل فقر خانواده، سید محمد دوران کودکی خود را به چوپانی، حمل هیزم و کشاورزی گذراند و در کنار آن، به فراگیری قرآن کریم و برخی کتاب‌های معمول چون دیوان حافظ، سعدی، و… مشغول شد.[۱]

تحصیلات

تحصیلات در زادگاه

 

سید محمد، پس از تعلیم قرآن کریم و کتاب‌های متداول فارسی، به فراگیری صرف و نحو (جامع المقدمات) نزد سید مصطفی بزرگ خاندان واعظ و حجه الاسلام سید محمد عیسی فارسی پرداخت. او در بیشتر محافل سوگواری اهل البیت علیهم السلام شرکت می‌کرد و با بیان شیوا مصائب آل محمد را برای حاضران بیان می‌کرد، از این رو، نزد مردم به واعظ کوچک مشهور گشت.

تحصیلات در کابل

 

وی در حدود ۱۳۱۰ شمسی، به قصد ادامه تحصیل عازم کابل گردید. وی در پنج سال کتاب‌های مغنی، منطق، شرح لمعه، رسائل، مکاسب و کفایه را نزد میرعلی احمد حجت و شیخ محسن فراگرفت و خود نیز در این مدت برخی دروسی را که خوانده بود، برای طلاب حوزه حجت تدریس کرد. سپس برای سامان دادن اوضاع نابسامان زادگاهش، به بهسود بازگشت و مدرسه محمدیه را در آن جا تأسیس نمود.

تحصیلات در نجف

 

او پس از یک دهه فعالیت در زادگاهش، به قصد ادامه تحصیل به همراه خانواده عازم حوزه علمیه نجف گردید. در مسیر راه، مدت کوتاهی در حوزه علمیه قم توقف کرد و حدود شش ماهی از محضر سید حسین طباطبایی بروجردی بهره برد.[۲] سید محمد سرور واعظ بیشتر در درس خارج فقه و اصول سید ابوالقاسم خویی و سید محسن طباطبائی حکیم شرکت می‌کرد و در حلقه مباحثه و نقد و نظر شهید سید محمد باقر صدر و سید محمد حسین فضل‌الله و غیره نیر مشارکت داشت. وی اوقات دیگرش را به تدریس کفایة الاصول و تقریر خارج اصول خویی اختصاص داد و توانست کتاب مصباح الاصول را پدیدآورد و اجازه اجتهاد از حکیم دریافت نمود. سید محمد سرور واعظ در مباحث فقهی، فلسفی، کلامی، علوم قرآن و حدیث نیز صاحب نظر بود.[۳]

اساتید

 

    میر علی احمد حجت کابلی

    سید ابوالقاسم خویی

    سید محسن طباطبائی حکیم

 

دستگیری و زندان

 

واعظ بهسودی در حدود ۱۳۳۳ شمسی با هم فکری استادش سید محسن طباطبائی حکیم به افغانستان بازگشت و فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی اش را بار دیگر آغاز کرد. وی در شرایطی به افغانستان بازگشت که قبل از او نهضت شیعیان افغانستان به رهبری سید اسماعیل بلخی توسط حکومت وقت سرکوب و رهبر نهضت به زندان افکنده شده بود. فعالیت‌های دینی و اجتماعی واعظ موجب هراس حکومت وقت گردید و در ۱۳۴۰ شمسی به دستور داود خان به مدت سه سال به زندان افتاد و پس از برکناری داود خان از صدر اعظمی و روی کار آمدن دکتر محمد یوسف خان، وی با جمعی از روحانیون شیعه از جمله شهید بلخی آزاد گردیدند.[۴]

 

پس از کودتای هفت ثور (اردیبهشت) ۱۳۵۷ و روی کار آمدن رژیم کمونیستی در افغانستان، مخالفت علنی رژیم با ارزش‌های اسلامی و فشار و اختناق دوچندان گردید، دستگیری وسیع مسلمانان از کابل شروع شد و در کوتاه‌ترین زمان در دیگر ولایات شیوع پیدا کرد. واعظ و صدها روحانی دیگر در حمله‌ای شبانه دستگیر و راهی زندان گردیدند. به دنبال اعتراضات شدید مردم، واعظ به‌طور موقت آزاد گردید، و دوباره دستگیر و به مکان نامعلومی انتقال داده شد که تا کنون خبری دقیقی از ایشان در دست نیست. ببرک کارمل رئیس‌جمهور کمونیست افغانستان با ادعای اینکه تمامی زندانیان سیاسی به دستور حفیظ الله امین (رئیس‌جمهور سابق حزب کمونیست) به قتل رسیده‌اند، به صورت مزورانه‌ای برای آنان مراسم گرامی داشت و فاتحه برگزار کرد.[۵]

فعالیت‌های علمی و فرهنگی

واعظ بهسودی در کنار فعالیت‌های علمی، تدریس، وعظ و خطابه به حل معضلات اجتماعی جامعه خود پرداخت. برخی خدمات ایشان عبارتند از:

    تأسیس مدرسه علمیه کجاب بهسود

    تأسیس مسجد و مدرسه علمیه محمدیه کابل

    راه اندازی ماهنامه برهان: این ماهنامه که با همکاری جمعی از نویسندگان و دانشمندان به منظور آگاهی بخشی جوانان با آموزه‌های اسلامی و مبارزه با اندیشه‌های مارکسیستی منتشر می‌شد، پس از انتشار یازده شماره، از سوی حکومت وقت توقیف گردید.

آثار

 

    مصباح الاصول: این کتاب که تقریرات درس خارج اصول استادش سید ابوالقاسم خویی است، به شکل بدیع و با قلم شیوا و روان به نگارش درآمده است. این کتاب جایگاه ممتازی در سطوح عالی حوزه‌های علمیه شیعه دارد.

    خاطرات زندان: این کتاب که در زندان‌های کابل به رشته تحریر درآمده است محصول حلقه‌های درس اخلاق ایشان بوده و در بردارنده موضوعاتی است که در زندان مطرح شده‌است.

    سیف الاسلام: پاسخ به کتاب سیف الابرار است که شخصی به نام مولوی مبارک به تحریک برخی دولتمردان وهّابی مسلک برای تفرقه شیعه و سنی نگاشته بود.

    تحفة الفقیه: بحث فقهی پیرامون حدود (کر) است.

    شرح مکاسب (خطی)

    قضاء در مذهب شیعه (خطی)

    تقریرات کفایة یا نهج الاصول: توسط وحیدی بهسودی تدوین شده‌است.[۶]

پانویس

1.    ربانی خلخالی، شهدای روحانیت، ج۱، ص۳۵۳.

2.    سایت فرهیختگان

3.    رجوع شود به: ربانی خلخالی، شهدای روحانیت شیعه، ج۱، ص۳۵۴.

4.    ربانی خلخالی، ج۱، ص۳۵۵.

5.    ربانی خلخالی، ج۱، ص۳۵۸.

6.     رجوع شود به: ربانی خلخالی، شهدای روحانیت، ج۱، ص۳۵۶؛ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ج۶، ص۲۳۰.

 

منابع

1.    ربانی خلخالی، علی، شهدای روحانیت شیعه در یکصد ساله اخیر، پیام اسلام، قم، ۱۴۰۲ ق.

2.    شریف رازی، محمد، گنیجینه دانشمندان، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۴ ش.

منبع: ویکی پدیا دانشنامه آزاد

---------------------------- 

سید محمدسرور واعظ بهسودی

تاریخ تولد:   ۱۲۹۵ش

زادگاه:       بهسود

محل زندگی: افغانستان

اطلاعات علمی

استادان:    میر علی احمد حجت • آیت الله خویی• آیت الله حکیم

محل تحصیل:       افغانستان • نجف

اجازه اجتهاد از:    آیت الله حکیم

تألیفات:      مصباح الاصول

سایر: تدریس

فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی

اجتماعی:   تأسیس مسجد محمدیه کابل • راه اندازی ماهنامه برهان • مبارزه با افکار کمونیستی

 

سید محمد سرور واعظ بهسودی حسینی، مشهور به واعظ بهسودی از علمای افغانستان. وی در سال ۱۲۹۵ ش در کجاب بهسود به دنیا آمد و پس از اتمام تحصیلات مقدماتی، عازم نجف گردید. سپس بعد از چندین سال شرکت در درس خارج آیت الله حکیم و آیت الله خویی موفق به دریافت اجازه اجتهاد از آیت الله حکیم گردید و به دستور وی، به افغانستان بازگشت و به فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی پرداخت.

 

کتاب مصباح الاصول از تألیفات اوست. واعظ بهسودی در ۱۳۵۷ش به دستور نور محمد ترکی رئیس جمهور دولت کمونیستی افغانستان، به زندان افتاد، و از آن زمان تاکنون از سرنوشت وی خبری در دست نیست.

محتویات

    ۱ ولادت و دوران کودکی

    ۲ تحصیلات

        ۲.۱ تحصیلات در زادگاه

        ۲.۲ تحصیلات در کابل

        ۲.۳ تحصیلات در نجف

    ۳ دستگیری و زندان

    ۴ فعالیت‌های علمی و فرهنگی

    ۵ آثار

    ۶ پانویس

    ۷ منابع

 

ولادت و دوران کودکی

 

سید محمد سرور واعظ در ۱۲۹۵ش در روستای کجاب از نواحی حصه دوم ولسوالی بهسود -از توابع ولایت وردک- به دنیا آمد. پدرش سید حسن‌رضا بود. به دلیل فقر خانواده، سید محمد دوران کودکی خود را به چوپانی، حمل هیزم و کشاورزی گذراند و در کنار آن، به فراگیری قرآن کریم و برخی کتاب‌های معمول چون دیوان حافظ، سعدی، و... مشغول شد.[۱]

تحصیلات

تحصیلات در زادگاه

 

سید محمد، پس ا ز تعلیم قرآن کریم و کتاب‌های متداول فارسی، به فراگیری صرف و نحو (جامع المقدمات) نزد سید مصطفی بزرگ خاندان واعظ پرداخت. او در بیشتر محافل سوگواری اهلبیت عصمت و طهارت(ع) شرکت می‌کرد و با بیان شیوا مصائب آل محمد(ع) را برای حاضران بیان می‌کرد، از این رو، نزد مردم به واعظ کوچک مشهور گشت.

تحصیلات در کابل

 

واعظ در حدود ۱۳۱۰ش، برای ادامه تحصیل عازم کابل گردید. او در پنج سال کتاب‌های مغنی، منطق، شرح لمعه، رسائل، مکاسب و کفایه را نزد آیت الله میرعلی احمد حجت و شیخ محسن فراگرفت و خود نیز در این مدت برخی دروسی را که خوانده بود، برای طلاب حوزه آیت الله حجت تدریس کرد. سپس به بهسود بازگشت و مدرسه محمدیه را در آن جا تأسیس نمود.

تحصیلات در نجف

 

سید محمد سرور پس از یک دهه فعالیت در زادگاهش، به قصد ادامه تحصیل به همراه خانواده عازم حوزه علمیه نجف گردید. در مسیر راه، مدت کوتاهی در حوزه علمیه قم توقف کرد و حدود شش ماهی از محضر آیت الله بروجردی بهره برد.[۲]

 

او در نجف بیشتر در درس خارج فقه و اصول آیت الله خویی و آیت الله حکیم شرکت می‌کرد و در حلقه مباحثه و نقد و نظر شهید سید محمد باقر صدر و سید محمدحسین فضل‌الله و غیره نیر مشارکت داشت. وی اوقات دیگرش را به تدریس کفایة الاصول و تقریر خارج اصول آیت الله خوئی اختصاص داد و توانست کتاب مصباح الاصول را پدید آورد و اجازه اجتهاد از آیت الله حکیم دریافت نمود. سید محمد سرور واعظ در مباحث فقهی، فلسفی، کلامی، علوم قرآن و حدیث نیز صاحب نظر بود.[۳]

دستگیری و زندان

 

آیت الله واعظ در حدود ۱۳۳۳ش با تشویق استادش، آیت الله حکیم به افغانستان بازگشت و فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی‌اش را بار دیگر آغاز کرد. او در شرایطی به افغانستان بازگشت که یکی از جریان‌های شیعیان افغانستان به رهبری سید اسماعیل بلخی توسط حکومت وقت سرکوب و بلخی به زندان افکنده شده بود. فعالیت‌های دینی و اجتماعی آیت الله واعظ موجب هراس حکومت وقت گردید و در ۱۳۴۰ش به دستور داود، نخست‌وزیر وقت، به مدت سه سال به زندان افتاد. پس از برکناری داود، و روی کار آمدن محمد یوسف، وی با جمعی از روحانیون شیعه از جمله شهید بلخی آزاد شد.[۴]

 

پس از کودتای هفت ثور (اردیبهشت) ۱۳۵۷ش و روی کار آمدن رژیم کمونیستی در افغانستان، مخالفت رژیم با ارزش‌های اسلامی و فشار و اختناق دو چندان گردید. دستگیری فعالان مسلمان از کابل شروع شد و در کوتاه‌ترین زمان در دیگر مناطق نیز ادامه یافت. آیت‌الله واعظ و صدها روحانی دیگر در زمان حکومت حفیظ‌الله امین، شبانه دستگیر و زندانی شدند. به دنبال اعتراض مردم، آیت‌الله واعظ به طور موقت آزاد گردید، ولی دوباره دستگیر و به مکان نامعلومی انتقال داده شد و تا اکنون از سرنوشت وی اطلاعی نیست. ببرک کارمل، رئیس جمهور کمونیست افغانستان با ادعای اینکه تمامی زندانیان سیاسی به دستور حفیظ الله امین (رییس جمهور سابق حزب کمونیست) به قتل رسیده‌اند، به صورت مزورانه‌ای برای آنان مراسم گرامی داشت و فاتحه برگزار کرد.[۵]

فعالیت‌های علمی و فرهنگی

 

آیت الله واعظ در کنار فعالیت‌های علمی، تدریس، وعظ و خطابه به حل معضلات اجتماعی جامعه خود پرداخت:

 

    تأسیس مدرسه علمیه کجاب بهسود

    تأسیس مسجد محمدیه کابل[۶]

    تأسیس مدرسه علمیه محمدیه کابل

    راه‌اندازی ماهنامه برهان: این ماهنامه که با همکاری جمعی از نویسندگان و دانشمندان به منظور آگاهی بخشی جوانان با آموزه‌های اسلامی و مبارزه با اندیشه‌های مارکسیستی منتشر می‌شد، پس از انتشار یازده شماره، از سوی حکومت وقت توقیف گردید.

 

آثار

 

    مصباح الاصول: این کتاب تقریرات درس خارج اصول آیت الله خوئی است.

    خاطرات زندان: این کتاب که در زندان‌های کابل به رشته تحریر درآمده است محصول حلقه‌های درس اخلاق او بوده و در بردارنده موضوعاتی است که در زندان مطرح شده است.

    سیف الاسلام: انگیزه نوشتن و موضوع این کتاب، پاسخ به کتاب سیف الابرار است که شخصی به نام مولوی مبارک به تحریک برخی مسئولین دولتی با تمایلات وهابی، و با هدف ایجاد جدایی و درگیری بین شیعه و سنی افغانستان نوشته بود.

    تحفة الفقیه: بحث فقهی پیرامون حدود (کر) است.

    شرح مکاسب (خطی)

    قضاء در مذهب شیعه (خطی)

    تقریرات کفایة یا نهج الاصول: توسط وحیدی بهسودی تدوین شده است.[۷]

 

پانویس

 

1.    ربانی خلخالی، شهدای روحانیت، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۳۵۳.

2.    سایت فرهیختگان

3.    رجوع شود به: ربانی خلخالی، شهدای روحانیت شیعه، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۳۵۴.

4.    ربانی خلخالی، شهدای روحانیت، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۳۵۵.

5.    ربانی خلخالی، شهدای روحانیت، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۳۵۸.

6.    بختیاری، شیعیان افغانستان، ۱۳۸۵ش، ص۳۸۵.

 

7.    رجوع شود به: ربانی خلخالی، شهدای روحانیت، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۳۵۶؛ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۴ش، ج۶، ص۲۳۰.

 

منابع

 

1.    ربانی خلخالی، علی، شهدای روحانیت شیعه در یکصد ساله اخیر، قم، پیام اسلام، ۱۴۲۰ق.

2.    شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، قم، اسلامیه، ۱۳۵۴ش.

3.    بختیاری، محمدعزیز، شیعیان افغانستان، موسسه شیعه‌شناسی، قم، ۱۳۸۵ش.

منبع: ویکی شیعه دانشنامه مجازی اهل بیت(ع)